Gatunki kawy – czym się charakteryzują i co je wyróżnia

Z moich podróży po plantacjach kawy na całym świecie oraz lat pracy jako barista, wyniosłem wiele cennych lekcji na temat kawy. Dziś chciałbym podzielić się tym, co wiem o gatunkach kawy – jednym z najważniejszych elementów, które decydują o smaku filiżanki, którą pijemy każdego dnia.

Skąd biorą się różne gatunki kawy

Różne gatunki kawy wynikają z biologicznych różnic między roślinami, z których pozyskiwane są ziarna. Istnieją cztery główne gatunki kawy: Arabica, Robusta, Liberica i Excelsa, a każdy z nich pochodzi z odmiennych regionów świata i wymaga specyficznych warunków klimatycznych do uprawy. Na przykład popularna Arabica rośnie na wyższych wysokościach i potrzebuje łagodniejszego klimatu, co wpływa na jej delikatny smak, podczas gdy Robusta jest bardziej odporna i uprawiana na niższych terenach, dając kawę o mocnym, intensywnym charakterze. Różnice te wpływają na smak, aromat i zawartość kofeiny, ale dzięki nim można przygotowywać różne rodzaje kawy.

Arabica (Coffea arabica) – królowa kaw

Kiedy myślimy o wysokiej jakości kawie, Arabica to najczęściej pierwszy gatunek, który przychodzi na myśl. To właśnie ona stanowi około 60-70% światowej produkcji kawy. Rośnie na wyżynach, w idealnym klimacie tropikalnym, który spotkać można w krajach takich jak Brazylia, Kolumbia, Etiopia czy Kostaryka. Jej smak charakteryzuje się delikatną kwasowością, bogatymi nutami owocowymi i czekoladowymi oraz złożonością aromatu. Arabica ma także mniejszą zawartość kofeiny niż inne gatunki.

W Etiopii, gdzie Arabica rośnie dziko, miałem okazję próbować kawy prosto z regionu Yirgacheffe – jeden z najbardziej rozpoznawalnych obszarów uprawy na świecie. To tutaj kawa często smakuje cytrusami i kwiatami, co było dla mnie prawdziwym odkryciem smakowym.

Robusta (Coffea canephora) – siła i intensywność

Robusta to drugi najpopularniejszy gatunek kawy na świecie, który stanowi około 30% produkcji. Jest bardziej wytrzymała na zmienne warunki pogodowe i choroby, dlatego może rosnąć na niższych wysokościach, a jej uprawy znajdziemy głównie w Afryce, Wietnamie i Indonezji.

Jeśli szukasz kawy o intensywnym, wyrazistym smaku z wyczuwalną goryczką i wysoką zawartością kofeiny – to właśnie Robusta. Jest ona często używana w mieszankach espresso, ponieważ dodaje kawie charakterystycznej „mocy”. Z mojego doświadczenia, kiedy podróżowałem do Wietnamu, lokalna Robusta była dla mnie prawdziwym szokiem – pełna intensywnych, ziemistych smaków i mocnej goryczy.

Ciekawostką jest, że zawartość kofeiny w Robustcie jest niemal dwukrotnie wyższa niż w Arabice, co sprawia, że daje mocniejsze pobudzenie. Niestety, dla niektórych może być mniej atrakcyjna smakowo z powodu swojej surowości.

Liberica (Coffea liberica) – rzadkość dla smakoszy

Liberica to gatunek kawy, o którym słyszy się znacznie rzadziej, ale warto o nim wspomnieć ze względu na jego unikalny charakter. Rośnie głównie w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Zachodniej. Często jest używana w mieszankach, aby dodać napojowi unikalnej, dymnej nuty.

Podczas mojej podróży na Filipiny, miałem okazję spróbować Liberiki w jej czystej postaci. Jej smak był naprawdę wyjątkowy – cięższy, bardziej drzewny, z wyczuwalnymi nutami orzechów i przypraw. To kawa, która ma swoich miłośników wśród osób poszukujących głębszych, bardziej nietypowych doznań smakowych.

Excelsa – tajemnicza odmiana

Excelsa, choć jest zaliczana do tej samej rodziny co Liberica, zasługuje na osobny akapit. Jest rzadko spotykana i uprawiana głównie w Azji Południowo-Wschodniej. Co ciekawe, Excelsa stanowi jedynie około 7% światowej produkcji kawy.

Jej smak to fascynująca mieszanka jasnych, owocowych nut z głębokimi, ciemnymi akcentami – zupełnie jakby w jednej filiżance połączyć świeżość Arabiki z intensywnością Robusty. Znalazłem ją na jednej z plantacji w Wietnamie, gdzie jej profil smakowy przypominał mi połączenie dojrzałych owoców tropikalnych z lekką kwasowością. Było to jedno z najbardziej unikalnych doświadczeń smakowych, jakie miałem.

Ciekawostki ze świata kawy

  1. Kawa i wysokość uprawy: Im wyżej kawa jest uprawiana, tym wolniej dojrzewają jej ziarna, co sprzyja rozwojowi bardziej złożonych smaków. Dlatego kawy z wyżyn, jak np. te z Kolumbii, mają zazwyczaj lepszą jakość.
  2. Wpływ klimatu na smak: Mikroklimat regionu, w którym kawa rośnie, ma ogromny wpływ na jej smak. Na przykład w Kostaryce wilgotność, nasłonecznienie i rodzaj gleby tworzą unikalne warunki, które nadają kawie jasne, owocowe nuty.
  3. Najdroższe kawy świata: Słynne kopi luwak z Indonezji, pozyskiwane z odchodów cywet, to prawdziwy rarytas, choć jego produkcja budzi kontrowersje. Kawa ta, mimo nietypowego procesu produkcji, ma łagodny, czekoladowy smak.

Który gatunek kawy będzie najlepszy dla Ciebie

Wybór najlepszej kawy zależy od Twoich preferencji smakowych oraz oczekiwań względem pobudzenia. Jeśli lubisz delikatne, owocowe nuty i łagodną kwasowość, Arabica będzie idealnym wyborem. Z kolei, jeśli potrzebujesz mocnego zastrzyku energii i bardziej intensywnych, ziemistych smaków, lepiej sięgnąć po Robustę. Dla tych, którzy szukają czegoś nietypowego i egzotycznego, warto spróbować Liberiki lub Excelsy, które oferują unikalne, rzadziej spotykane profile smakowe. Kluczem jest eksperymentowanie, aby odkryć, która kawa najlepiej odpowiada Twoim podniebieniu.

Każdy gatunek kawy oferuje coś unikalnego – od delikatnych, owocowych nut Arabiki, przez intensywną gorycz Robusty, po dymne i orzechowe akcenty Liberiki. Dla kawosza najważniejsze jest zrozumienie różnic między nimi, aby móc świadomie wybierać swój ulubiony smak. Ja, po latach pracy jako barista i podróży po świecie, nauczyłem się doceniać każdą filiżankę za jej indywidualny charakter – a każda z nich opowiada inną historię.

Czy próbowałeś już któregoś z tych gatunków? Każdy z nich ma do zaoferowania coś wyjątkowego, co warto odkryć.

Scroll to Top